COLUMN: Deze keer wil ik jullie graag meenemen naar een bijzonder gebouw namelijk “De Schaapskooi”. Vanwege de zogenaamde lammerperiode is de schaapskooi van Rheden de laatste tijd regelmatig in het nieuws. Zo ook op deze website en vandaar dat ik graag stil wil staan bij het huis van de schapen ofwel de schaapskooi.
Er zijn namelijk op dit moment, en in een periode van ongeveer 5 weken maar liefst 141 lammeren geboren.
Potstal
Een schaapskooi is ook wel een zogenaamde potstal die gebruikt wordt als onderkomen voor schapen. Een potstal is een stal waar de mest van de schapen in dit geval opgepot wordt tot een bepaalde hoogte van de stal, hiervoor wordt nu steeds een nieuwe laag stro gebruikt om de oude laag te bedekken, vroeger was dit afgeplagde heide. Als de laag een bepaalde hoogte heeft bereikt is het tijd om de stal te legen. De mest kan dan gebruikt worden voor het bemesten van graslanden of akkers.
Een schaapskooi staat bekend om zijn afgeschuinde rieten dak en hoeken, de vorm van de kooi voorkomt eigenlijk dat schapen in hoeken worden verdrukt.
Een mooi voorbeeld ervan is het volgende (zie foto), doordat het dak schuin wegloopt kunnen de lammetjes lekker tegen de muur op de grond liggen zonder dat ze worden platgedrukt. Al met al was er goed over nagedacht aan welke vorm en functies de schaapskooi moest voldoen.
Uit logeren
Met grote zekerheid is te vertellen dat er in de Middeleeuwen al schaapskuddes rondliepen op de Veluwe en Veluwezoom. De schapen in het gebied waren niet allemaal van dezelfde eigenaar. De schaapsherder (ook wel scheper genoemd) die ging dan met de schapen over de hei heen. Doordat de schapen allemaal gemerkt waren wist de schaapsherder van wie de schapen waren.
Bij een telling rond het jaar 1900 werden er 10.000 schapen geteld in de driehoek Arnhem, Loenen en Dieren. De herders gingen met de schapen dagelijks de hei op, om de schapen te laten grazen. Er stonden verspreid in het gebied meerdere schaapskooien, aan het einde van de dag bracht de herder de schapen naar de dichtstbijzijnde schaapskooi, zo lagen de schapen steeds in een andere kooi te slapen.
Kunstmest
In de Middeleeuwen ontwikkelde landbouw zich tot de potstalcultuur: heide werd geplagd, vermengd met schapenmest en over akkers uitgespreid. Door dat plaggen en overbeweiding (te veel grazen) door voornamelijk schapen ontstond een landschap met uitgestrekte heidevelden en stuifzanden. Met de komst van kunstmest, werd de heide nauwelijks meer gebruikt voor beweiding en plaggen. De schaapskuddes en -kooien kwamen steeds minder in beeld en verdwenen langzaam.
Rhedense schaapskudde
Om de Rhedense schaapskudde te behouden is in 1963 de Stichting De Rhedense Schaapskudde opgericht. In 1960 was het ras Veluws Heideschaap bijna verdwenen. De kudde bestond toen uit niet helemaal raszuivere heideschapen, deze waren nagenoeg uitgestorven. Samen met de “Stichting Zeldzame Huisdierrassen” is het Veluwse Heideschaap weer terug gefokt naar hoe dit schaap er 100 jaar geleden uit moet hebben gezien.
Dezelfde Stichting heeft 9 verschillende kuddes met Veluwse heideschapen bij elkaar gebracht en zo gezorgd voor een samenwerking. Het doel daarvan is het in strand houden van het ras “Het Veluws Heideschaap”. Deze kuddes wisselen jaarlijks rammen uit zodat het ras fokzuiver blijft en inteeltvrij. De Rhedense Schaapskudde is erkend fokcentrum voor het Veluws heideschaap.
De Rhedense schaapskudde draagt vandaag de dag nog steeds bij aan het onderhoud van de heidevelden zoals het Herikhuizerveld en de Beekhuizense heide. De schapen begrazen het hele jaar door de heide, zo’n 7 a 8 uur per dag, behalve in de lammerperiode, dan zijn ze bij de kooi. Van mei tot oktober is er zelfs de mogelijkheid om op geplande dagen mee te gaan met de herder, ga hiervoor naar http://www.schaapskudde.nl
Jamie Lebbink
26 maart Lammetjesdag
Eenmaal per jaar wordt op de zondag waarop de zomertijd ingaat op de schaapskooi de inmiddels traditionele Lammetjesdag georganiseerd. Er is van alles te doen bij de kooi. Het is een gezellige drukte. Lammetjesdag is dit jaar op zondag 26 maart
Doel van de dag is het inzamelen van geld voor de instandhouding van De Kudde. Bezoekers zijn welkom tussen 10 en 16 uur. De toegang is gratis.
Kijk voor meer informatie over de lammetjesdag op: http://schaapskudde.nl/lammetjesdag/
