VELP / RHEDEN – Op de fiets naar Rheden is menigeen er wel eens langs gefietst. Velen zullen tijdens het fietsen niet het idee gehad hebben er eens rustig te gaan zitten. De plek en de kazemat zien er nu niet uit. We hebben het hier over een van de vier Velpse kazematten (bunkers in de volksmond genoemd) van Velp.
VELP / RHEDEN – Op de fiets naar Rheden is menigeen er wel eens langs gefietst. Velen zullen tijdens het fietsen niet het idee gehad hebben er eens rustig te gaan zitten. De plek en de kazemat zien er nu niet uit. We hebben het hier over een van de vier Velpse kazematten (bunkers in de volksmond genoemd) van Velp.
De bewuste kazemat staat bij de Velpse steenfabriek. Dit is een zogenaamde S-kazemat (type S= Stekelvarken) en heeft drie schietgaten en een ingang. Vanuit de kazemat heb je een fantastisch uitzicht op de IJssel en je bent op loopafstand van de oude steenfabriek. Menig penthouse bezitter zou hier jaloers op zijn!
De staat van de kazemat is zorgelijk. Het groen woekert er en de kazemat is naar achteren verzakt, het ijzerwerk is aangetast en de kazemat lijkt meer op een stortplaats dan een meer dan 65 jaar oud oorlogsmonument! Er ligt zeker 1 meter stort in.
In kaart brengen
Museum Velp wil aandacht voor de Velpse kazematten en is in overleg met de gemeente Rheden getreden over het behoud van de objecten. Hier zouden bijvoorbeeld vrijwilligers een rol in kunnen spelen. De objecten stonden nog niet op een lijst van te beschermen of te behouden objecten binnen de gemeente. De gemeente heeft de toezegging gedaan alle Rhedense kazematten of IJssellinie objecten langs de IJssel te inventariseren en dan een plan te maken hoe deze objecten te behouden voor latere generaties.
Historie kazemat
Het Nederlandse woord kazemat is afkomstig uit het Frans (casemate) of Italiaans (casamatta) en duikt in onze taal voor het eerst op in de 16e eeuw (omstreeks het begin van de 80-jarige oorlog). Zowel het Franse als het Italiaanse woord vinden hun oorsprong in het Byzantijns-Griekse woord ‘chastmata’ en dit woord was een aanduiding voor schietgaten. Kazematten zijn zwaar versterkte ruimten die voorzien zijn van schietgaten en waarin kanonnen of mitrailleurs geplaatst kunnen worden. Zij kunnen zowel onderdeel zijn van een vestingwerk als vrijstaan. Kazematten worden ook wel bunkers genoemd. De oudste kazematten hadden muren en een overdekking van metselwerk. Later werd beton gebruikt en soms ook gietstaal. Er waren verschillende typen kazematten. Die tot doel hadden om rivierovergangen te beschermen, deze werden ‘brug- of rivierkazematten’ genoemd. Zoals bij Velp.
Het oosten
De kazemat bij de steenfabriek is een van de circa 400 kazematten die in de jaren 30 langs de IJssel zijn gebouwd. Op de westelijke oever zijn tussen Brummen en Velp nog een redelijk groot aantal verschillende type kazematten aanwezig. De jaren van de Koude oorlog (1947- 1985) waren in Nederland, net zoals in andere delen van Europa, een angstige tijd. De officiële gedragslijn was dat er rekening gehouden moest worden met een vijand uit het oosten! De Nederlandse regering had niet voldoende geld om permanent grote hoeveelheden militairen aan de oostgrens te legeren. Daarom greep de Nederlandse overheid terug op een oud, maar nooit in de praktijk getest, recept: een waterlinie. Deze keer echter niet in het westen, Holland, maar meer naar het oosten. Hierdoor werden de vooroorlogse kazematten opgenomen in het systeem van de naoorlogse IJssellinie.
Kazemat bezoeken
Museum Velp zal in navolging van de activiteiten van www.gelegerdingelderland.nl van zaterdag 23 juni bij Bronbeek op zondag 24 juni tussen 10.00 uur en 12.30 uur aanwezig zijn bij de kazemat bij de steenfabriek. De organisatie van Museum Velp zal het een en ander laten zien en kunnen vertellen over de historie en plannen van de kazematten. Heeft u zelf verhalen over de Rhedense kazematten, dan horen wij dit ook graag, er is namelijk niet veel bekend over het gebruik van de kazematten! Wilt u ook een kijkje komen nemen in de kazemat, dan komt u naar de Lathumseveerweg in Velp bij de oude steenfabriek. Bezoek op de fiets is makkelijker omdat er weinig parkeerruimte voor auto’s is.
Meer informatie J. Withaar, 026-3620075; www.museumvelp.nl
Foto’s © Velpsche Courant/Museum Velp , tenzij anders vermeld in de foto
