DOESBURG/ELLECOM – In 2019 is het 75 jaar geleden dat drogist Philippus Gastelaars (1891-1944) in Ellecom op het terrein van SS Schüle op Landgoed Avegoor te Ellecom werd vermoord.
Het verhaal achter deze moord
De indirecte oorzaak was het verzet in de Achterhoek, dat in Rheden wapens wilde gaan halen. Zes mannen, van wie vier verzetsmannen van de KP Aalten (een Nederlandse verzetsorganisatie), zouden deze wapen-dropping uitvoeren. Onderweg van de Achterhoek naar Rheden – in een LKW van de Organisation Todt – vertrouwden de vier de zaak niet en stapten ze in Doesburg uit. Jan Ket (Zwarte Jan) en Gerrit de Vries (Feitse) gingen op de fiets naar Rheden om poolshoogte te nemen bij het café waar de dropping was gepland. Jan en Gerrit liepen in de Ellecomse Draai in een vooropgezette SD-val (Sicherheitsdienst).
De andere twee in Doesburg achtergebleven verzetsmannen hebben, volgens de gemaakte afspraak, de stad destijds niet tijdig (kunnen) verlaten. Na het zoeken naar een schuilplaats werd Cees Ruizendaal (Zwarte Kees) ontdekt en door de Sicherheitsdienst doodgeschoten. Dat gebeurde op het binnenplaatsje van de familie Berendonk (nu de Philippus Gastelaarsstraat, toen de Beitelstraat). Zijn maat Gerrit Wiechert Kleisen (Gijs) werd samen met drogist Gastelaars gevangen genomen en afgevoerd naar Avegoor. Gastelaars werd later op de avond, zonder vorm van proces, door de SD lafhartig doodgeschoten. Kleisen werd later gefusilleerd in de duinen van Overveen bij Haarlem.
Plaquette
De Doesburgse journalist Jan Bloemendaal schreef in Het Doesburgs Streekblad van 1969: ‘Met het voortschrijden der tijd vervaagt alles en bovendien houden de actuele gebeurtenissen onze aandacht vast.’ Het merendeel van de (nieuwe) inwoners van Doesburg en de opgroeiende jeugd zeggen de naam ‘Gastelaars’ en het binnenplaatsje van ‘Berendonk’ nauwelijks iets. De dramatische gebeurtenis verdween mettertijd uit het geheugen van de stad en haar inwoners. Een plaquette en een straatnaam zijn de enige overgebleven ‘zichtbare’ herinneringen, maar daar loop je gemakkelijk aan voorbij.
Traumatische ervaring
Ook vandaag de dag, anno 2019, drukken de traumatische naoorlogse ervaringen van de in 1944 betrokken families nog een zwaar stempel. En ook buren van de familie Gastelaars en hun respectievelijke nabestaanden ondervonden moeilijke naoorlogse jaren en hebben blijvende littekens. Uit respect naar alle nabestaanden mogen wij daarom deze misdaad en ieders inbreng van toen niet verloren laten gaan.
Documentaire
Onderzoeker Henk IJbema van Het Huis Doesburg zocht persoonlijk contact met nabestaanden van de betrokken families. Dat leverde ondersteunend materiaal op, waarmee een aantal feiten en aannames nu (deels) bevestigd en duidelijker uitgelegd kunnen worden. Met die en andere, reeds beschikbare, informatie gaat Het Huis Doesburg een documentaire maken in samenwerking met Doesburg TV.
Dringende oproep
Het Huis Doesburg doet daarvoor een dringend beroep op oud-Doesburgers of anderen die op donderdag 20 april 1944 ooggetuige waren van deze verzetsdaad of er om andere redenen meer over kunnen vertellen. Ook doen wij een beroep op nabestaanden die informatie kunnen verstrekken of een bijdrage kunnen of willen leveren. De aanstaande documentaire vormt een aanvulling op het Doesburgs Historisch (digitaal) Erfgoed. Een gefilmde documentaire is, vergeleken met het geschreven woord, eenvoudiger en sneller over te brengen en te presenteren, bijvoorbeeld op basisscholen of tijdens WO2-evenementen.
Heeft u na het lezen van dit artikel belangstelling uw ervaringen of informatie met Het Huis Doesburg te delen, neem dan contact met Henk IJbema via 0313 – 471612 of [email protected].
