Zwerfvuilactie in de uiterwaarden door inwoners Velp en Arnhem

VELP - In maart 2021 ruimden zeven Velpenaren en een Presikhaafse zwerfvuil op in de Velperwaarden. Ze kennen elkaar als wandelmaatjes, buren of via de IVN-afdeling Oost-Veluwezoom.

Wat begon als opruimactie voor Schone Oevers via de gemeente, liep al snel uit de hand. Behalve de rivieroever raapten ze uiteindelijk een flink deel van de uiterwaarden schoon. Dit lukte dankzij goede afstemming met de grondeigenaren. Nu zijn weilanden, hagen, greppels en het struinpad weer vrij van zichtbaar plastic en andere troep. Zo kan de natuur weer wat meer zichzelf zijn.

Vlak naast de IJsselbrug blijken weilanden behoorlijk vervuild met plastic. Dit varieert van pas ingewaaid vuil, tot oud en grotendeels vergaan kunststof. Wat voor zwerfvuil kom je zoal tegen naast een snelweg? In willekeurige volgorde: rubber en kunststof auto-onderdelen, verpakking van snacks en fastfood, to-go-koffiebekers, blikjes, plastic houders voor vastzetten van lading, landbouwplastic, piepschuim en veel typen zakken en folie.

En wat vind je zoal op de oever, bijvoorbeeld langs de recente hoogwaterlijn? Aanstekers, heupflesjes, wattenstaafstokjes, sluitstrips en flesdoppen, kapotte huishoudemmers, piepschuim, snackverpakkingen softdrinks, flesjes van frisdrank en sterke drank.

De Velperwaarden hebben een bijzondere ligging naast de brug. De westenwind waait direct vanaf de brugzijde, dat voert veel afval aan en verspreidt het. In februari kwam daar nog het hoogwater bij, het in- en uitstromende rivierwater. De felle noordoostenwind spoelde veel drijfplastic in de hoek van de dijk. Ook dit is door de afvalrapers weggehaald, dit lukte nog net vóór drie dagen storm in maart. Zo is bijvoorbeeld het vogelplasje net op tijd verschoond gebleven van veel plastic troep.

Onder het motto, zwerfafval houden we alleen samen uit de natuur, schoonden de rapers het gebiedje. Gezellig, nuttig, leerzaam - intrinsiek gemotiveerd. Zij werden voorzien van materialen door gemeente Rheden. De totale oogst op vijf dinsdagmiddagen bedroeg zestien volle zakken, naar schatting honderdtwintig kilo. Deze zijn afgevoerd door gemeente Rheden, Natuurmonumenten of boerderij IJsseloord.

De noeste rapers letten ondertussen ook op de natuurlijke omgeving waar ze mogen verblijven. Het struinpad dwars door de uiterwaard geeft een verrassende blik op de lichte welving van oude stroomruggen en geulen, die nog her en der in de weilanden en maisakkers zichtbaar is. Hazen en reeën maken er dankbaar gebruik van door de luwte op te zoeken. Ook de hagen van sleedoorn en meidoorn, met ook wilde roos en vlier, geven beschutting en voedsel.

In de uiterwaard leeft een grote kolonie hazen. Dit bekende dier staat sinds vorig jaar op de rode lijst van beschermde soorten. Helaas overleefden veel hazen in de Velperwaarden de felle koude en het hoogwater van februari niet. Ze vonden tijdens het noodweer geen veilige vluchtweg via zomerkade of rivierdijk naar een droge beschutte plaats. Maar liefst enkele tientallen dieren kwamen om.

Gelukkig zijn er sindsdien op zonniger dagen wel weer rammelende hazen gespot. Ook de reeën werden getroffen tijdens de periode met kou, water en ijs: enkele dieren raakten fataal verwond toen ze op het ijs vluchtten voor opdringerige schaatsers. De zogenaamde sprong reeën, die geregeld in de Velperwaarden te vinden is, telt nu nog negen dieren.

Het afvalrapen is nodig, want plastic in de natuur verweer langzaam maar gestaag door natuurlijke processen. Wind, neerslag, straling van de zon, hoogwater met slib versnellen het afbraakproces van plastic. Ook bij het injecteren van drijfmest wordt zwerfplastic de grond ingedrukt. Helaas betekent deze afbraak alleen versnippering en geen vertering: er blijft een microscopisch fijne plastic soep achter, die via bodem water en lucht, uiteindelijk ook plant, dier en mens binnendringt.

Onder de brug is een tussenfase daarvan goed te zien. Plasticsnippers waaien er vanaf het fietspad naar beneden. Ook stromen stukjes zo klein als een vingernagel door de afvoerpijpen voor regenwater vanaf het fietspad het weiland in. Daar wordt de plastic soep als het ware opgediend. Bij een volgend hoogwater drijft het dan weer verderop.

De afvalrapers hebben daarom aan wegbeheer van Rijkwaterstaat gevraagd om de goot naast het fietspad naast de snelweg te vegen. Later dit voorjaar rapen ze nog het talud naast het viaduct schoon.

De wei naast de brug was dus schoon, maar wordt helaas zienderogen alweer vervuild. Het plan is om vanaf dit voorjaar het afval met een zwerfafval-app te taggen en registreren. Zo krijgen de rapers een idee, hoe snel het veld naast de brug vervuild raakt.

Het fietspad op de Schaapdijk naast IJsseloord en de Broekdijk langs de Velperwaarden wordt veel gebruikt door recreatieve fietsers, wandelaars en forensen. Net als de Lathumseveerweg, sinds het weiland door Natuurmonumenten langs de Velpse beek werd aangelegd. In de laatste jaren zie je op beide wegen steeds meer langzaam verkeer. De uiterwaard en de Beemd vormen voor velen de entree, of passage, van het dorp Velp.

Helaas zie je ook vanaf deze fietsroutes Velp op veel plekken zwerfvuil. Dit is afkomstig van passanten, hangplekken of stille drinkers, de snelwegen, en soms illegale stort. Ook onderlangs de A348 valt nog wel wat op te ruimen.

Bij deze de vraag van afvalrapers Anita, Anja, Caroline, Jacqueline, Jeroen, Maaike en Stan: "Wil iedereen die geniet van de uiterwaarden of gewoon voorbijkomt, asjeblieft het afval mee naar huis nemen?` Zwerfvuil naast of in de leefgebieden van planten en dieren willen we niet schouderophalend accepteren. Zo houden we samen Natura2000 gebied Velperwaarden afvalvrij. Want plastic zwerfafval mag nooit een natuurverschijnsel worden".