Column: Turnhal Ellecom

COLUMN - Daar zat ik, op een klapstoeltje, wiebelend op de gehavende betonnen vloer. Er waren nog zeker driehonderd andere mensen en toch vulden we nog geen derde van de voormalige sporthal.

Op een podium speelde een kamerorkest Das himmlichen Leben van Mahler. Achter hen een muur met graffiti en gehouwen gaten. En boven ons was het pas gedekte riet zichtbaar tussen de houten spanten. Het ZOOM! Kamermuziekfestival ten voeten uit. Bijzondere concerten op prachtige locaties.

Dit pand aan de rand van het dorp Ellecom, wordt door de ZOOM-organisatie aangeduid als Turnhal in Ellecom. De locatie speelt een rol in mijn volgende boek. Als onderdeel van de research heb ik me een paar maanden geleden tussen de hekken door gewurmd om door de ramen te gluren.

Mijn theorie, als ik de bewegingsmelders negeer, zien zij mij ook niet, werkte. Ik kon ongestoord om het pand heenlopen. Na wat gerammel aan de deuren, durfde ik toch niet verder te gaan. Ik was dan ook erg blij met het ZOOM festival. Mooie muziek en ik kon alsnog het pand van binnen bekijken.

Afgelopen zondag was het zo ver. Hoewel het dertig graden was, stond ik heerlijk koel op de overdekte galerij te wachten tot we naar binnen konden. Een man naast mij vertelde: ‘Ik heb hier nog gesport, tennis volgens mij. Of voetbal. Ik weet het niet meer.’ Waarop zijn vriend zei: ‘Nou, het heet een turnhal, dus …’

Het pand is inderdaad gebruikt door verschillende sportverenigingen, heeft vakantiekampen geherbergd en was ook nog een tijdje een toevluchtsoord voor asielzoekers. Maar de allereerste functie maakt het bijzonder. Daar zouden ze vast straks over vertellen, dus ik hield mijn mond.

Bij aanvang van het concert werd uitleg gegeven over het kamerorkest, over het festival, over het muziekstuk en over de samenwerking tussen de gemeenten Doesburg, Rheden en Rozendaal. Geen woord over de bijzondere locatie. Terwijl de eerste klanken van Mahler klonken, verbaasde ik mij daarover. Het gaat om de muziek natuurlijk. Dat wel. Maar de staat en het verleden van het gebouw hebben wezenlijk invloed op de beleving ervan.

Het is op zich al vervreemdend om breekbare, klassieke muziek te luisteren in een skelet van een historisch gebouw; de buitenzijde fier en de binnenzijde afgetakeld en onafgewerkt. Maar als je weet dat deze Turnhal speciaal gebouwd is bij het SS opleidingsinstituut Avegoor tijdens de tweede wereldoorlog, wordt het nog een tandje surrealistischer. Luisterend naar hoorn en hobo, sprong het beeld van militaire kapellen als vanzelf in mijn hoofd.

Ook na het concert bleef het me bezighouden. Hoe ga je om met fout erfgoed? Breek je het tot de laatste steen af, zoals iemand op internet suggereerde? Haal je SS weg voor Turnhal en geef je er een prachtig concert zonder het oorlogsverleden te noemen? Voor mijn gevoel doen beide opties geen recht aan de Joodse dwangarbeiders die het werk aan dit pand niet overleefden.

Hoor me goed. Dit is geen kritiek op het festival of op de welkomstrede. Het zet me alleen wel aan het denken. Het pand is inmiddels eigendom van Zeeman, de vastgoedtak van de bekende textielketen. Ik ben benieuwd wat voor bestemming zij eraan gaan geven en hoe zij omgaan met het verleden. Ik hoop dat het een plek krijgt. Genieten van het prachtige gebouw en de mogelijkheden die het biedt, maar nooit vergeten hoe het tot stand is gekomen. Opdat wij nooit vergeten. Ook als het geen 4 mei is.

Het nieuws van rheden.nieuws.nl gemakkelijk volgen? Like dan ook onze Facebookpagina , volg ons op Twitter of LinkedIn en Instagram of krijg gratis onze dagelijkse of wekelijkse nieuwsbrief .