450 jaar gemeente Rheden. Bestuurlijke ontwikkelingen

ELLECOM - Onder redactie van oud-wethouder Jan Jansen en voormalig directeur van het Gelders Archief Frank Keverling Buisman hebben elf auteurs de geschiedenis van 450 jaar gemeente Rheden geboekstaafd. Het boek wordt dinsdagavond 17 oktober gepresenteerd in de Turnhal in Ellecom en zal vanaf woensdag 18 oktober in de boekhandel te koop zijn voor €26.

‘450 jaar gemeente Rheden. Bestuurlijke ontwikkelingen’ is een uitgave van de Oudheidkundige Kring Rheden Rozendaal en Boekhandel Jansen & de Feijter.

De gemeente Rheden is 450 jaar oud. Voldoende reden voor een feest en tevens de aanleiding voor dit boek waarin de geschiedenis wordt beschreven van de gemeente Rheden en de zeven afzonderlijke dorpen. Die geschiedenis begint in 1573 en tot loopt door tot de huidige tijd. In totaal elf auteurs , ieder vanuit hun eigen expertise, beschrijven in zeventien hoofdstukken de bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Frank Keverling Buisman, Bert Bomer, Ton Burgers, Wim van de Giessen, Chris van Gulyk, Ingrid D. Jacobs, Jan Jansen, Luuk Kuiper, Ceciel Noordman, Ruud Schwartz en Hans Witt beschrijven de voorgeschiedenis en de totstandkoming van de huidige gemeente en gaan in op thema’s demografie, ruimtelijke ontwikkeling, politiek, onderwijs en cultuur. Ook de economie komt aan bod, het vervoer, het onderwijs en er zijn hoofdstukken gewijd aan de kunst & cultuur en het geestelijk leven.

De beide uitgevers hopen dat dit boek een bijdrage zal leveren aan de kennis van de eigen gemeente en aan het besef dat de zeven dorpen, hoe divers ook, al veel langer een eenheid vormen dan menigeen denkt. Laat dit boek een stimulans zijn om over vijftig jaar, bij het 500 jarig bestaan van de gemeente, opnieuw de krachten te bundelen om te komen tot een beschrijving van de geschiedenis die nu nog voor ons ligt, die van 2023 tot 2073.

In 2023 is het 450 jaar geleden dat de twee afzonderlijke schoutambten Velp en Rheden werden samengevoegd tot één nieuwe bestuurlijke eenheid dat de zeven dorpen omvatte die tot op de huidige dag samen de gemeente Rheden vormen.

Die bijzondere gebeurtenis in 1573 was ook honderd jaar geleden al aanleiding om daar een publicatie aan te wijden, en in 1973 – nu vijftig jaar geleden – gebeurde datzelfde. In de Dorpskerk van Rheden werd toen bovendien een plechtige rede uitgesproken om ‘400 jaar Rheden’ te herdenken. Dit gegeven was in 2020 aanleiding voor de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal om bij de gemeente de bereidheid kenbaar te maken voor het leveren van een bijdrage aan het aanstaande jubileum in 2023. In aansluiting daarop is op initiatief van ondergetekenden een plan voor de inhoud van een jubileumboek ontwikkeld en voorgelegd aan de gemeente. Vervolgens werden door hen auteurs aangezocht die elk vanuit hun kennis en ervaring een bijdrage aan het beschrijven van de bestuurlijke en maatschappelijke ontwikkelingen in de gemeente konden leveren. In enkele auteursbijeenkomsten werden de uitgangspunten voor het schrijven van de verschillende hoofdstukken toegelicht, en konden de auteurs aan de slag gaan. De redacteuren hebben er in overleg met de auteurs naar gestreefd in de aangeleverde teksten de gewenste eenheid en samenhang te verkrijgen. Voor de beeldredactie werd Fineke Burgers bereid gevonden haar ervaring in te zetten bij het zoeken naar voldoende kwalitatief goede afbeeldingen. Mede dankzij haar bijdrage en het werk daarna van de vormgever Leon Mommersteeg, kon een mooi en goed geïllustreerd boek ontstaan.

Op 7 juli 2021 werd in het voormalige gemeentehuis de startbijeenkomst gehouden waarbij de burgemeester met een korte toespraak het startschot gaf voor het project. De redactie werd gevormd door beide initiatiefnemers en samen met de negen aangezochte auteurs hadden allen een relatie met de gemeente Rheden; als lid van het gemeentelijk bestuur, als ambtenaar, als (voormalig) bewoner van de gemeente en/of als betrokkene bij het sociaal maatschappelijk leven. Na de vorming van de gemeente in 1818 in het Koninkrijk der Nederlanden heeft Rheden in ruim tweehonderd jaar een eigen ontwikkeling doorgemaakt in bestuurlijk, economisch, maatschappelijk en cultureel opzicht. De initiatiefnemers hebben vooral aandacht willen schenken aan de periode na de Tweede Wereldoorlog, een periode met veel dynamiek en grote veranderingen, veel meer dan in de voorgaande eeuwen. Zo kende de gemeente een ongekend grote bevolkingsgroei tot over de 50.000 inwoners met als gevolg een grote vraag naar woningen en naar onderwijs-, sport- en winkelvoorzieningen.

Vanaf de jaren zestig ontstonden schaalvergrotingen in het openbaar bestuur, in het bedrijfsleven en in tal van maatschappelijke instellingen, die hun weerslag hadden op de rol en functie van de gemeente met als gevolg een spectaculaire groei van het gemeentelijke takenpakket. De digitalisering van de samenleving maar ook de oprichting van de Europese Unie en de wereldwijde aandacht voor milieu- en energievraagstukken hebben invloed op het gemeentelijk beleid. Mogelijk kan over 50 jaar bij het 500-jarig bestaan van de gemeente een boek verschijnen met aandacht voor de veranderingen die er sindsdien zijn ontstaan. In welke vorm bestaat onze gemeente dan, hoe wonen, werken en recreëren de inwoners dan?

Nu het boek zijn voltooiing nadert willen wij de auteurs hartelijk danken voor de vele uren die zij vrijwillig hebben gestoken in de bijdrage aan het jubileumboek. Ook zijn wij dank verschuldigd aan uiteenlopende instellingen voor het beschikbaar stellen van foto’s en andere illustraties. Voor het succesvol afronden van een dergelijke publicatie hebben wij als redactie dankbaar gebruik mogen maken van adviezen op taalkundig en op inhoudelijk gebied. Verschillende personen hebben als meelezer een belangrijke bijdrage geleverd aan de inhoud

van de hoofdstukken. Onze dankbaarheid gaat met name uit naar twee redactie-adviseurs van buiten: drs. Jan de Ruiter uit Zevenaar en dr. Paul Brood uit Groningen. Eerstgenoemde voor zijn adviezen als oud-burgemeester op het gebied van het openbaar bestuur en de tweede – archivaris van professie – als zeer ervaren auteur en redacteur van verschillende publicaties op lokaal, provinciaal en landelijk niveau. Wij zijn hen zeer erkentelijk voor waardevolle commentaar op aangeleverde conceptteksten.

Tenslotte zijn wij ook dankbaar voor de donaties van de sponsoren. Mede door hun genereuze opstelling kon dit boek in deze vorm verschijnen. Zeer erkentelijk zijn wij ook Boekhandel Jansen & de Feijter uit Velp, die met groot enthousiasme en betrokkenheid de uitgave van dit boek heeft mogelijk gemaakt.

Wij hopen dat de lezers aan de hand van dit boek een interessante inkijk krijgen in de geschiedenis van onze mooie gemeente Rheden.

Voorjaar 2023 Jan Jansen en Frank Keverling Buisman.

1 17 oktober 1573: de geboorteacte van de gemeente Rheden Frank Keverling Buisman

2 Het schoutambt Rheden, oorsprong en ontwikkeling Frank Keverling Buisman

3 Aparte ‘mairies’ in Velp en Dieren, 1811-1817 Frank Keverling Buisman

4 Burgemeesters van Rheden Wim van de Giesen

5 Karakteristiek van de zeven dorpen Wim van de Giesen

6 Politiek bestuur voor zeven dorpen Chris van Gulyk

7 Twee eeuwen bevolkingsontwikkeling Hans Witt

8 De Rhedense ruimte, een droom om in te wonen Luuk Kuiper

9 Werken om te leven, wat deden we ervoor? Jan Jansen

10 Van nuttig naar noodzakelijk Ton Burgers

11 Van langzaam naar snel vervoer Ton Burgers

12 Politie en brandweer Wim van de Giessen

13 Hoe zorg(d)en wij voor elkaar? Ceciel Noordman

14 Onderwijs in alle soorten en maten Hans Witt

15 Kerkelijk leven Bert Bomer

16 Kunst en cultuur Ingrid D. Jacobs

17 Sport en bewegen Ruud Schwartz

Leden van het dagelijks bestuur van de gemeente

Geraadpleegde literatuur en bronnen

Register van persoonsnamen

Illustratieverantwoording

Over de auteurs

Colofon en sponsoren

Het nieuws van rheden.nieuws.nl gemakkelijk volgen? Like dan ook onze Facebookpagina , volg ons op Twitter of LinkedIn en Instagram of krijg gratis onze dagelijkse of wekelijkse nieuwsbrief . Adverteren op rheden.nieuws.nl bel dan: Dolf Verschuren voor de prijzen en mogelijkheden 06 – 4025 3846.