Erfgoed: Vogelschieten en Ringsteken tijdens Dorpsfeest in Velp

VELP – Op 10 september vindt ter ere van het 450-jarig bestaan van gemeente Rheden een groot dorpsfeest plaats in Velp, als aftrap van een serie dorpsfeesten binnen de hele gemeente. Één van de bijzondere onderdelen van het Velpse feest is het vogelschieten, dat net als het Ringsteken een erfgoedstatus verdient.

Erfgoed Magazine spreekt met een van de hoeders van dit levende erfgoed, voorzitter van de Velpse Vogelschutters Maurits de Groot.

“Het Velpse feest wordt gezien als een ‘pareltje’ van de Open Monumentendagen. Waar komt de glans vandaan?”

Maurits de Groot:

“De vereniging Velp voor Oranje heeft een lange traditie en organiseert jaarlijks de kermis, de herdenkingen en vieringen rond de bevrijding en Koningsdag. Vanwege het unieke dorpse karakter van dit feest, is Koningsdag Velp sinds 2021 bijgeschreven in het Netwerk Immaterieel Erfgoed. We merken dat dit levende erfgoed hier in het dorp ook een toekomst heeft. Het feest wordt gewaardeerd en breed gedragen door de gemeenschap, waardoor we ook groots uit kunnen pakken bij de viering van 450 jaar Rheden. Dit doet onze gastvrouw, Schout Judit Wassing, in samenwerking met andere verenigingen, zoals de scouting en de Geërfden van Velp, maar bijvoorbeeld ook de plaatselijke carnavalsverenigingen, muziekverenigingen en een studentenvereniging. Landgoed Biljoen, waar de schutterij al ruim honderd jaar mee verbonden is, vormt het decor van het Velpse feest.”

(Tekst gaat verder onder de foto)

Wat gaat er op 10 september gebeuren in Velp?

“Het schieten is slechts een onderdeel van het feest en de vele activiteiten die in het dorp plaatsvinden. Zo is er ook ringsteken met antieke paardenrijtuigen, een familievoorstelling in en rond het Romaanse kerkje De Oude Jan en kun je ponyrijden. Ook staat er een zweefmolen en een poffertjeskraam. lk ben er voor het vogelschieten; een mooie traditie waar we dit jaar zoveel mogelijk oud-schutterskoningen aan mee willen laten doen.” Kijk voor het volledige programma ook op: https://rheden.nieuws.nl/nieuws/191107/velp-trapt-af-met-eerste-van-7-dorpsfeesten-op-zondag-10-september-2023/

Je kunt je nu kronen tot schutterskeizer van de hele gemeente Rheden

Blijvende eer

Bij het vogelschieten wordt een houten vogel van een paal geschoten. Degene die de kop, vleugels of staart eraf schiet, krijgt punten. Maar om schutterskoning te worden moet je het laatste stukje van de romp losschieten. Bijzonder is dat de vogel al ruim 40 jaar door dezelfde heren wordt gemaakt. En de eer van schutterskoning is ook blijvend; op een speciaal gemaakt zilveren schildje wordt de prestatie vereeuwigd. Deze traditie gaat al ruim 100 jaar terug, alleen kun je nu gekroond worden tot ‘schutterskeizer’ van de gehele gemeente Rheden.

(Tekst gaat verder onder de foto)

Bij een schutterij doemt voor mijn geestesoog een tafereel zoals dat van de Nachtwacht op. In hoeverre is het feest traditioneel?

Lachend vertelt Maurits dat ze graag zouden kiezen voor de grote hoeden, bajonetten en mooie mantels die de schutterij op het schilderij van Rembrandt draagt, maar dat is in Velp niet het geval. De schutterskoning draagt weliswaar een zwarte cape met tientallen zilveren schildjes maar de wapens en alle veiligheidsvoorschriften zijn modern. Het geweer staat in een vaste opstelling, zodat alleen in de richting van de vogel geschoten kan worden en het laden wordt gedaan door mensen met een wapenvergunning. “Verder oogt het heel traditioneel, inclusief een rit per koets door het dorp gevolgd door de huldiging op kasteel Biljoen.”

Landgoed Biljoen

De schutterij heeft al lange tijd een bijzondere relatie met Landgoed Biljoen. In 1888 werd de schuttersclub ‘Schietvereniging Velp/Rozendaal’ opgericht. Deze had als lijfspreuk ‘Leert Uiterst Precies Schieten’ (LUPS). De heer Lüps, eigenaar van kasteel Biljoen, was president van de nieuwe vereniging en op zijn grond werd dan ook geoefend. Sindsdien bleef het vogelschieten in Velp verbonden met het landgoed en het traditionele Oranjefeest. De eerste schoten worden dan ook nog steeds door de huidige kasteelheer gelost. Het kasteel, in eigendom van Geldersch Landschap en Kasteelen, werd in 1530 gebouwd in opdracht van Karel van Egmond, hertog van Gelre, en is sindsdien behoorlijk veranderd. De façade dateert uit de late 17e eeuw en het interieur en tuin laten grotendeels de situatie uit de 18e eeuw zien. Sindsdien is het kasteel spaarzaam verbouwd. Momenteel wordt het particulier bewoond en is het niet openbaar toegankelijk.

Toekomst

Maurits schetst een beeld van een bruisende dorpsgemeenschap waarbij het levende erfgoed met enthousiasme omarmd wordt door de lokale verenigingen en de bevolking. Toch vraag ik me af of het immaterieel erfgoed van Koningsdag en het schuttersfeest niet sterk leunen op slechts een paar actieve leden. Hij stelt me direct gerust: “Toen ik in Velp studeerde was er al een sterke band tussen de studentenverenigingen en Velp voor Oranje. Zo heb ik ook kennisgemaakt met de Oranjevereniging en de schutterij. Voor een buitenstaander klinkt wat we doen misschien oubollig, maar we hebben juist veel jonge bestuursleden. We zien enthousiasme en Maurits schetst een beeld van een bruisende gemeenschap ook door de samenwerking met andere verenigingen. Maar we merken het ook aan de dynamiek, ook door de samenwerking met andere verenigingen. Maar we merken het ook aan de aantallen bezoekers, zowel bij Koningsdag als de andere evenementen die we organiseren. Bij het vogelschieten hebben we vorig jaar dubbel zoveel inschrijvingen gehad als het jaar ervoor.”

(Bron: Erfgoed Magazine, tekst: Harmen de Weerd, foto’s: Velp voor Oranje)

Lees ook:

Het nieuws van rheden.nieuws.nl gemakkelijk volgen? Like dan ook onze Facebookpagina, volg ons op Twitter of LinkedIn en Instagram of krijg gratis onze dagelijkse of wekelijkse nieuwsbrief. Adverteren op rheden.nieuws.nl bel dan: Dolf Verschuren voor de prijzen en mogelijkheden 06 – 4025 3846.

Dossier: 450 jaar Rheden

450 jaar Rheden